کیفیت بیداری قهرمان درون در داستان «ماهی سیاه کوچولو»

در میان نویسندگان قبل از انقلاب، داستان­های صمد بهرنگی جایگاهی خاص دارند؛ زیرا ماهیت تمثیلی و نمادین داستان­های او در کنار ظرفیت­های روایتگری آن­ها، در خدمت تیپ­سازی همسو با تفکر ایدئولوژیکی اوست. تلاش بهرنگی برای ارائة آرمانشهر ایرانی در داستان­هایش با تمرکز بر قهرمان­سازی، به داستان­های او ازجمله داستان­های کودکانة او ظرفیت­های تحلیل روان­شناختی داده است. این پژوهش به شیوة توصیفی ـ تحلیلی با تأکید بر چهارچوب نظری «بیداری قهرمان درون» مورد نظر کارل پیرسون و هیو کی‌مار و تلفیق آن با نظریة «سفر قهرمان» کمپبل تلاش کرده‌ به این مهم دست یابد. از نتایج تحقیق برمی­آید که شخصیت­ «جستجوگر» -که ماهی سیاه کوچولو در داستان نماد آن است و از دوست­داشتنی­ترین کهن­الگوی شخصیتی بهرنگی- قهرمانی است که در مسیر سفر قهرمانانة خود در مواجهه با کهن­الگوهای «جنگجو» و «نابودگر» به کمک کهن­الگوهای «حامی» به وادی «تشرف» قدم می­نهد و به آزادی و رهایی درونی؛ یعنی همان بیداری قهرمان درون، دست می­یابد. تکرار و به تعبیری حلول خصایص کهن­الگویی «ماهی سیاه کوچولو» در ماهی­ قرمز کوچولوی پایان روایت، علاقة صمد را به نمایش استمرار این چرخه در میان جامعه نشان می­دهد؛ یعنی تقویت و زنده­نگه داشتن «حس جستجوگری» و «اعتراض» در نهاد آزادة کودکان هم عصر خویش و نسل آینده.